Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2009

Η Αρχαία Μελιβοία

Γράφει ο Αρχιμ. Νεκτάριος Δρόσος στο βιβλίο "Η Ιστορική Μελιβοία"




Α. Η ΜΕΛΙΒΟΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ (12ος-2ος αι. π.Χ.)


1. Η   Μελίβοια ως όνομα θηλυκού γένους


1. Διερευνώντας τα περί της Μελίβοιας γνωστά από τις Αρχαίες πηγές κείμενα, πρέπει αρχικά να πούμε ότι η πόλη της Θεσσαλικής Μαγνησίας οφείλει το θηλυκού γένους όνομα της, σε πρόσωπα της Ελληνικής Μυθολογίας, γνωστά με το όνομα Μελίβοια.


Μελίβοια ελέγετο:


1) Η κόρη του Ωκεανού και γυναίκα του Πελασγού

2) Η κόρη της Νιόβης και του Αμφίωνα

3) Η γυναίκα του Θησέα

4) Η μητέρα του Φέλλου

5) Η γυναίκα του Φιλοκτήτη

6) Η γυναίκα του Μάγνητα


Από την γυναίκα του Μάγνητα Μελίβοια πήρε το όνομα η πόλη αυτή της Θεσσαλικής Μαγνησίας, διότι, καθώς γράφει ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης στο έργο του «Παρεκβολαί εις την Ομήρου Ιλιάδα», ο Μάγνης έκτισε την πόλη αυτή για να τιμήσει τη γυναίκα του.



2. Οι αναφορές της πόλεως στις πηγές


   Η Μελίβοια, περίφημη πόλη της αρχαίας Μαγνησίας, αναφέρεται στις πηγές σε έξι περιπτώσεις:

   α) Από τον Όμηρο στον κατάλογο των πλοίων (Νεών Κατάλογος, 1190 π.Χ.) ως πατρίδα του ήρωα Φιλοκτήτη, γιου του βασιλιά Ποίαντα και της Δημώνασσας, ο οποίος έλαβε μέρος στην Τρωική εκστρατεία με επτά πλοία.    

   Τα πλοία αυτά αποτελούσαν την συμμετοχή των πόλεων Μελίβοια, Μηθώνη, Ολιζών και Θαυμακία, στην μεγαλύτερη ναυτική επιχείρηση των Ελλήνων κατά τους μυκηναϊκούς χρόνους και ήταν επανδρωμένα με πολεμιστές απαράμιλλους στο τόξο και στην πάλη (1190 π.Χ.).

   β) Από τον Ηρόδοτο, που αναφέρει ότι πολλά από τα συντρίμμια του στόλου του Ξέρξη που καταστράφηκε το 480 π.Χ. στη Σηπιάδα ακτή της Μαγνησίας, έφθασαν ως τη Μελίβοια, μετά την σύγκρουση των στό­λων Ελλήνων και Περσών στο Αρτεμίσιο.

   γ) Από τον Πλούταρχο, που περιγράφει την ωμότητα του «ανήκε­στου και θηριώδους» τυράννου των Φερών Αλεξάνδρου, ο οποίος το 367 ή 366 π.Χ. έσφαξε Μελιβοιείς, άνδρες και εφήβους, ενώ βρίσκο­νταν συγκεντρωμένοι στην Εκκλησία του Δήμου, πράγμα που έκανε και στη Θεσσαλική πόλη Σκοτούσσα.

   δ) Με την ίδρυση της Δημητριάδος από τον Δημήτριο τον Πολιορ­κητή (292 π.Χ.) η Μαγνησία χωρίσθηκε σε δύο μέρη. Η Μακεδόνικη κυριαρχία στην περιοχή, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Πολύαινου επι­βάλλεται αρχικά από τον Φίλιππο τον Β' (357 π.Χ.). Στο βόρειο ελεύ­θερο τμήμα της Μαγνησίας (που δεν ήταν κάτω από τον μακεδόνικο έλεγχο) πρέπει να συμπεριλαμβανόταν και η Μελίβοια.

   ε) Ο Ρωμαίος ιστορικός Τίτος Λίβιος αναφέρει, ότι το 169 π.Χ. η Ρώμη έστειλε τον Μάρκο Ποπίλιο με πέντε χιλιάδες στρατιώτες να καταλάβει την Μελίβοια αλλά, όταν ο βασιλιάς της Μακεδονίας Περσέας έστειλε τον αξιωματικό του Ευφράνορα με δύο χιλιάδες επίλε­κτους στρατιώτες και με την εντολή να εισβάλει κρυφά στην Δημητριά­δα, αφού προηγουμένως διώξει τους Ρωμαίους από την Μελίβοια, ο ρωμαϊκός στρατός, πανικοβλήθηκε, και έλυσε την πολιορκία της Μελίβοιας το έτος 169 π.Χ.

   στ) Σύμφωνα με πληροφορίες επίσης του Τίτου Λίβιου, αμέσως μετά την μάχη της Πύδνας το 168 π.Χ., ο στρατηγός Γναίος Οκτάβιος κατέλαβε και κατέστρεψε ολοκληρωτικά την Μελίβοια. Έκτοτε η άλλο­τε ονομαστή πόλη φαίνεται ότι έπαψε να υπάρχει καθόσον δεν μνημονεύεται να έπαιξε κάποιο ρόλο στην μετέπειτα μακρόχρονη περίοδο της ρωμαιοκρατίας στην Θεσσαλία.


3. Ονόματα Μελιβοιέων σε επιγραφές (του 4ου, 3ου και 2ου αι. π.Χ.)


   Ονόματα Μελιβοιέων από επιγραφικές μαρτυρίες είναι μέχρι σήμερα, γνωστά τρία:


   α) Το όνομα Μικίνη Μελιβοιέα σε επιτύμβια στήλη, που βρέθηκε στη θέση «Λόχα» της Αττικής (4ο αι. π.Χ.).

   β) Το όνομα του «Θεοκλή Θερσίτου Μελιβοιέα» συναντούμε σε τιμητικό   ψήφισμα της πόλης Ιασού της Καρίας της Μικρός Ασίας.

   γ) Η τρίτη επιγραφή βρέθηκε εντοιχισμένη στο τουρκικό φρούριο του Βόλου. Είναι επιτύμβια στήλη του 2ου π.Χ. αι. και μόνη αυτή μας δίνει το θηλυκό του εθνικού: ΗΡΩΙΣΣΕΙ ΠΑΡΜΕΝΙΣΚΑ ΜΕΝΑΝΔΡΟΥ ΜΕΛΙΒΟΪΣΣΑ

(Μελιβοεύς-Μελιβοιάς)


Β. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ


(Κατά τους συγγραφείς της περιόδου 1190-168 π.Χ.)


1) Σε πέντε σημεία ορίζουν την θέση της Μελίβοιας οι συγγραφείς της περιόδου από τον 12ο αι. (1190 π.Χ.)-2ο αι. (168 π.Χ.):


α) Παραλιακή πόλη της Μαγνησίας: Σκύλαξ, Ηρόδοτος, Απολλώ­νιος Ρόδιος, Στράβων, Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Πλίνιος, Λουκρήτιος, Πομπώνιος Μέλας, Ορφικά, Σχόλια της του Ομήρου Ιλιάδος.

β) Πόλη της Θεσσαλίας: Λουκρήτιος, Λίβιος, Σέρβιος, Στέφανος Βυζάντιος.

γ) Κάτω από το Πήλιο: Ηρόδοτος, Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Σχό­λια της του Ομήρου Ιλιάδος.

δ) Υπό τους Πρόποδες της Όσσας: Λίβιος.

ε) Στον μεγάλο κόλπο μήκους 200 σταδίων μεταξύ Όσσης και Πηλίου: Στράβων.


2. Κριτική των απόψεων


  Κρίνοντας τις πέντε φαινομενικά διαφορετικές τοποθετήσεις της Μελίβοιας όπως ορίζονται από τους αρχαίους συγγραφείς έχω να παρατηρήσω τα εξής:

Ενώ σήμερα, χαρακτηρίζοντας μια βουνοκορφή ενός ορεινού όγκου λέμε Πλιεσίδι, Ξεφόρτι, Φλαμούρι, Μαυροβούνι, Κοΰτζιμπος, κ.λπ. οι αρχαίοι, δεν κάνανε τη διάκριση αυτή και λέγανε Πήλιο όλες τις βουνοκορφές από το πάνω μέρος του σημερινού Βόλου και του Τρίκερι ως το ακρωτήριο Δερματάς, δηλαδή ως τα νοτιοανατολικά ριζά της Όσσας (Κορδάτος, βλ. Ηρόδ. VII, 129).

   Έτσι δυνάμεθα τις πέντε θέσεις των ιστορικιον να τις θεωρήσουμε φαινομενικά διαφέρουσες εκφράσεις μιας θέσεως και να δεχθούμε ότι, η Μελίβοια ήταν παραλιακή πόλη της Θεσσαλικής Μαγνησίας, στους πρόποδες της ανατολικής Όσσας που θεωρούνταν τότε ως συνεχίζουσα το Πήλιο, αργότερα Βουνό των Κελλίων, σήμερα, Κίσσαβος και πιο συγκεκριμένα στον κόλπο των 220 σταδίων ή 42 χλμ. πιθανότατα μετα­ξύ Σκιαθά και Κάστρου Βελίκας, δηλ. μεταξύ Πηλίου και Όσσης.


Γ. Η θέση της πόλεως κατά τους ιστορικούς και περιηγητής του 19ου αιώνος μ.Χ.


1. Πιθανολογείται ότι ευρίσκεται σε επτά διαφορετικά σημεία.


   α) Βίγλα (Ν. Γεωργιάδης, Wace, Tam, Hignett), στις υπώρειες της Όσσας, 2 χλμ. από τη θάλασσα.

   β) Κάστρο Βελίκας (Leak, Λίβιος, Στράβων), πλησίον της Ι.Μ. του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου.

   γ) Παλιόκαστρο Σκήτης (Mezieres, Tozer, Lolling) στα βορειοανα­τολικά πρόβουνα της χαμηλής οροσειράς Μαυροβούνι, 6 χλμ. από τη θάλασσα.

   δ) Κάστρο Σκιαθά Κάτω Πολυδενδρίου (Woodward, Ν. Γιαννό­πουλος, Μ. Ιντζεσίλογλου).

   ε) Θε'ση Σκιαθά (επίνειο) Παλαιόκαστρο Σκήτης, ή πόλις, (Κορδάτος-Stahlin).

   στ) Θέση Σκιαθά (πόλις) Μετατόπισης 168 π.Χ. εις Σκήτη (Biesantz, Pritchett, Ν. Παπαχατζής).

   ζ) Παλιόκαστρο Νεοχωρίου Αγιας (Πλασιά) (S. Backhuizen) (στην ενδοχώρα,30 χλμ. από την θάλασσα).


2. Απόπειρα ταύτισης της πόλεως


   Γενική παρατήρηση επί της ποικιλομορφίας των απόψεων των νεό­τερων ιστορικών περιηγητών είναι ότι, η διαφορά προκύπτει επειδή οι μαρτυρίες των αρχαίων πηγών για την θέση της αρχαίας Μελιβοίας είναι αποσπασματικές και ασαφείς. Όταν μάλιστα οι μαρτυρίες των πηγών, δεν επιβεβαιώνονται με σαφείς αρχαιολογικές ενδείξεις, οι γνώμες των ερευνητοτν επιστημόνων είναι θεωρητικές.

   Κρίνοντας λοιπόν τις απόψεις των ερευνητών, με βάση τα ανασκα­φικά συμπεράσματα του αρχαιολόγου κ. Αθ. Τζιαφάλια, την εμπειρική διάκριση και γνώση του κ. Δημ. Αγραφιοότη και την προσπάθεια ταύτι­σης της θέσεως της Μελίβοιας το 1985 από τον κ. Χαρ. Ιντζεσίλογλου, δυνάμεθα, αποκλείοντας τρεις εκ των πιθανολογούμενων θέσεων, να προβληματισθούμε επί των δύο υπολοίπων διά την επικρατέστερη εξ αυτών, πλησιάζοντας κατά το δυνατόν την αλήθεια, στην προσπάθεια μας να ταυτίσουμε γεωγραφικά την πόλη.

Οι τρεις αποκλειόμενες θέσεις είναι το Παλιόκαστρο Σκήτης, το Παλιόκαστρο Νεοχωρίου και η Βίγλα.

   Η πρώτη θέση Παλαιόκαστρο Σκήτης είναι βυζαντινό ισχυρό φρού­ριο, ιδανικό για τη φύλαξη της διόδου Αγιόκαμπος-Αγιά-Λάρισα. Καλύπτει έκταση διακοσίων περίπου στρεμμάτων. Κάστρο που οικοδο­μήθηκε στα βυζαντινά χρόνια, δεν φαίνεται να περιέκλειε πόλη, διότι δεν υφίστανται ερείπια κατοικιών στο εσωτερικό και δεν υπήρχε κατά τον κ. Τζιαφάλια καμιά παλαιότερη κατοίκηση. Δεν είναι παλαιότερο του 12ου-13ου αι. μ.Χ.

   Η δεύτερη θέση Παλαιόκαστρο Νεοχωρίου, που παρουσιάζει αρχαιολογικά ευρήματα χρονολογούμενα από τις αρχές του 6ου αι. π.Χ. μέχρι το τέλος του 5ου αι. π.Χ. είναι βέβαιο ότι εγκαταλείφθηκε στα τέλη του 5ου αι. π.Χ., χωρίς να κατοικηθεί ποτέ σε νεότερες εποχές, είναι δε και πολύ μακριά από την θάλασσα.

   Η τρίτη θέση είναι η Βίγλα στην κορυφή του ακρωτηρίου Δερματάς. Πρόκειται για ερείπια παρατηρητηρίου με υποτυπώδη οχύρωση των βυζαντινών χρόνων.

   Η μικρή οχύρωση στη θέση Μολύβια, στη δίοδο Παλιουριάς-Μελί-βοιας, ονομασία που θεωρήθηκε παραφθορά του ονόματος Μελίβοια, είναι των Ελληνιστικοί χρόνων. Ίσως πρόκειται για κάποιο μικρό μακεδόνικο φρούριο, επειδή η εγκατάσταση απλώνεται σε έκταση 8-10 στρέμμ. μόνον. Επομένως, δεν είναι δυνατόν να γίνει λόγος για ταύτιση της θέσης αυτής με την αρχαία Μελίβοια.

   Γενικά και για τις τρεις περιπτώσεις κατά τον κ. Τζιαφάλια, δεν συμβαδίζουν οι μαρτυρίες των πηγών με την αρχαιολογική βάση.

Ερχόμεθα τώρα στη θέση Σκιαθάς του Κάτω Πολυδενδρίου. (Νότιο άκρο του λεγόμενου κόλπου της Μελίβοιας στην παράλια περιοχή του Κάτο) Πολυδενδρίου Σκήτης).2 Ο αρχαιολόγος Χ. Ιντζεσίλογλου ανα­φέρει ότι η μόνη τοποθεσία που ανταποκρίνεται σε όλα σχεδόν τα στοι­χεία και τις πληροφορίες που δίνουν οι αρχαίοι συγγραφείς για τη θέση της αρχαίας Μελίβοιας, είναι το μικρό Κάστρο του Σκιαθά, το οποίο βρίσκεται σε θέση ικανή να ελέγχει τη δίοδο προς τις νοτιότερες υπώ­ρειες του Μαυροβουνίου-Β. Πηλίου:


   α) Βρίσκεται μεταξύ Πηλίου και Όσσας.

   β) Ήταν πόλη παραλιακή σε κόλπο μήκους πάνω από διακόσια στάδια και κοντά της υπήρχε μια θυελλώδης ακτή και αμμουδιά (Αγιό-καμπος). (Από το ακρωτήριο Δερματάς έως το ακρωτήριο Πουρί=42 χλμ. δηλ. 200 στάδια).

   γ) Είναι θέσις ελέγχου της παραλίας του Αγιοκάμπου και του δρό­μου προς Νότον.

   δ) Ανταποκρίνεται στην περιγραφή του Λίβιου της πολιορκίας του 169 π.Χ.

   ε) Από τον χώρο του Κάστρου προέρχονται τα πιο σημαντικά ευρή­ματα από όλες μαζί τις παράλιες πόλεις της προς το Αιγαίο Πέλαγος Μαγνησίας. (Με πρώτη την ενεπίγραφη κεραμίδα με σφράγισμα «Δημαία Μελιβοαίων» ή «Δημέα Μελιβοέα»).

   Οι νεότερες όμως εργασίες καθαρισμού που έγιναν από την ΙΕ' Εφ. Προϊστορικο5ν και Κλασσικών Αρχαιοτήτων και τα αρχαιολογικά στοι­χεία, που ο κ. Τζιαφάλιας συγκέντρωσε, αποδεικνύουν ότι στη θέση Σκιαθάς δεν βρισκόταν η Αρχαία Μελίβοια διά τους ακόλουθους λόγους:


   1. Δεν υπάρχει μυκηναϊκός πυρήνας που να συνδέει τη θέση με την αρχαία μυθολογική παράδοση.

   2.  Από την περίοδο που αναπτύχθηκε, όπως είδαμε, η ιστορική Μελίβοια, μετά τα μέσα του 5ου αι. π.Χ., δεν βρέθηκε κατά τις ερευνη­τικές εργασίες εδώ κανένα ίχνος ζωής.

   3. Ο περιβάλλων χώρος είναι ορεινός και αντενδείκνυται για καλ­λιέργεια αμπέλου, που γνωρίζουμε ότι ήταν η κύρια απασχόληση των Μελιβοιέων.

   4. Η έκταση του οικισμού είναι πολύ μικρή, μόνον 55 στρέμματα, εκ των οποίων το 20% είναι απότομοι βράχοι και ως εκ τούτου δεν θα μπο­ρούσε εδώ να αναπτυχθεί μια οργανωμένη πόλη με Δημόσιες λειτουρ­γίες (Εκκλησία του Δήμου-Αγορά).

   Θα μπορούσε όμως να αποτελεί το επίνειο μιας μεγάλης πόλεως, διότι έχουμε μικρό αρχαίο οικισμό με μεγάλη εμπορική δραστηριότητα.    

   Εξετάζοντας, τέλος, το Κάστρο της Βελίκας διαπιστώνουμε ίχνη οχύρωσης που κατά την γνώμη των κ. Τζιαφάλια και Αγραφιώτη είναι από τον 4ο αι. π.Χ. με μεταγενέστερες επισκευές των παλαιοχριστιανι­κών και των Βυζαντινών χρόνων. Δηλαδή υπάρχει βυζαντινό κάστρο, το οποίο στηρίζεται σε οχύρωση των Ελληνιστικών χρόνων.

   Η έρευνα στην ευρύτερη περιοχή οδηγεί στην διαπίστωση ότι η κατοίκηση ήταν συνεχής και από παλαιότερους του 4ου αι. π.Χ. χρό­νους, διότι η πεδινή έκταση περιμετρικά από τον λόφο που αριθμεί πάνω από 200 στρέμμ. είναι κατάσπαρτη από όστρακα τον κλασσικών και των Ελληνιστικών χρόνων.

   Δημοσιεύσαμε ήδη αρχιτεκτονικά μέλη προερχόμενα από παλαιο­χριστιανική βασιλική, κιβωτιόσχημους και καλυβίτες τάφους στα πρανή του λόφου και στην πέριξ της μονής του Θεολόγου (Αγ. Ιωάννου) περιοχή ή από το προσχωσιγενές πεδινό τμήμα μέχρι τη θάλασσα.

   Επίσης δεν είναι ασήμαντο να κατατεθεί το γεγονός ότι οι ψαρά­δες του σύγχρονου οικισμού της Βελίκας χρησιμοποιούσαν μέχρι και πριν από λίγα χρόνια, προτού κατασκευασθεί το σύγχρονο λιμάνι, ως καταφύγιο των πλοιαρίων τους, τους φυσικούς ορμίσκους της θέσης Σκιαθάς, οι οποίοι είναι οι μόνοι σε όλη την αλίμενη περιοχή του Αγιοκάμπου, παρόλο που η απόσταση είναι 9-10 χιλιόμετρα.

   Ο γνωστός αρχαιολόγος Αθαν. Τζιαφάλιας ο οποίος, εάν δεν απου­σίαζε στο εξωτερικό, θα μας έλεγε ο ίδιος όσα εγώ σήμερα προσπαθώ να σας αναπτύξω, στην εργασία του με τίτλο «Αναζητώντας την αρχαία Μελίβοια», καταλήγει θέτοντας ερωτηματικά για την ταύτιση της πόλε-ως με το Κάστρο της Βελίκας και λέγοντας τα εξής:


«Μήπως εδώ ήταν η αρχαία Μελίβοια και η θέση Σκιαθάς ήταν το επίνειο της, το οποίο χρησιμοποιούνταν από τους αρχαίους Μελιβοιείς μετά τα μέσα του 5ου αι. π.Χ. όπως σήμερα; Τίποτα ακόμα δεν είναι βέβαιο, γιατί οι επιφανειακές έρευνες σε μια περιοχή με πυκνή, σχεδόν απροσπέλαστη, βλάστηση δεν εξασφαλίζουν απόλυτα θετικά συμπερά­σματα. Ωστόσο, το μόνο βέβαιο νομίζω είναι ότι η αρχαία Μελίβοια βρί­σκεται μέσα στη ζώνη της παραλίας του Αγιοκάμπου και περιμένει να αντικρίσει το φως».


   Στην περίπτωση, λοιπόν, όπου, κατόπιν έρευνας, δικαιωθεί η άποψη του W.M. Leak, ο οποίος τοποθετούσε εδώ την Μελίβοια, ο Δημ. Αγραφιώτης θεωρεί ότι συνέχεια της αρχαίας Μελίβοιας είναι η Παλαιοχριστιανική Κενταυρόπολις. καθιός τούτο υποδηλώνεται από τμήματα του τείχους, αρχιτεκτονικά μέλη-υπολείμματα παλαιοχριστια­νικής βασιλικής με ψηφιδωτό δάπεδο σε χώρο παραλιακής κατοικίας στην Βελίκα, νόμισμα των μέσων του 6ου αι. και βαρβαρικά νομίσματα σχήματος φακής.



Δ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ


   Κατά την ταπεινή μου γνώμη και συμπληρώνοντας μόνο τις γνώμες των ειδικών επιστημόνων πιστεύω ότι, θα μπορούσε η Αρχαία Μελί-βοια να έχει ως ακρόπολη το Κάστρο της Βελίκας, διότι:

   α) Ταυτίζεται γεωμορφολογικά με τις αναφορές των πηγών (αρχαί­ων ιστορικών) και είναι δυνατόν να είχε αναπτυχθεί στην αρχή του μεγάλου θαλάσσιου κόλπου μήκους 200 σταδίων, δηλαδή μεταξύ Δέρ­ματα και Σκιαθά.

   β) Εάν, μετά από ανασκαφές ανευρεθούν ίχνη πόλεως των μυκηναϊκών και των ιστορικών χρόνων στα πρανή του Κάστρου και κατωτέ­ρω, φαίνεται εφικτό εξ επόψεως χώρου 2.000 άνδρες Μελιβοιείς να ευρίσκονται συγκεντρωμένοι στην Εκκλησία του Δήμου, ώστε ομαδικά να θανατωθούν από τον Αλέξανδρο των Φερών το 366 π.Χ.

   γ) Υπάρχει μεγάλη γόνιμη έκταση (χωματοβούνια) στις υπώρειες της Όσσας Ν.Α. του Κάστρου της Βελίκας, ώστε να δικαιολογείται η ύπαρξη καλλιεργειών αμπέλου και μεγάλης παραγωγής οίνου.

   δ) Εάν τα λαξεύματα στους βράχους του όρμου Κρυψιάνα στη θέση Σκιαθάς, οι τετράγωνοι τόρμοι για την τοποθέτηση αναθηματικών στη-λιόν και οι ευθυντηρίες κτιρίων είναι ενδείξεις υπάρξεως λιμενικών εγκαταστάσεων, δια να θεωρήσουμε ότι η πόλις χρησιμοποιούσε δύο φυσικούς ορμίσκους για τον λιμενισμό των πλοίων στο μέχρι και σήμε­ρα λεγόμενο Αυλάκι, πρέπει νομίζω, να ερευνηθεί και η πιθανότητα λιμενισμού των πλοίων της Μελίβοιας κατά τους Μυκηναϊκούς χρόνους στον όρμο της Παλιουργιάς. Διότι αν ο όρμος Παλιουργιάς (το σημερι­νό ρέμα) ή χείμαρρος, λειτουργούσε υπό άλλην μορφολογία σαν φυσι­κό και ασφαλές λιμάνι, είμεθα πιο κοντά στην ταύτιση της πόλεως γνωρίζοντας και τον Ταρσανά της.


_________________________________________________________________________________
Νεκτάριος Δρόσος, Η Ιστορική Μελιβοία, εκδ. Φύλλα, Μελιβοία 2006, σελ 15-23

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου